Translate

Sunday 13 December 2009

KAJEMBARAN BASA

1) ngaran anak sasatoan

anak anjing = kirik
anak badak = kancra
anak bagong = begu
anak bandeng = nener
anak banteng = bangkanang
anak belut = kuntit
anak bogo = cingok
anak buaya = bocokok
anak cacing = bilatung
anak deleg = boncel
anak embe = ceme
anak entog = titit
anak gajah = menel
anak hayam = ciak
anak japati = piyik
anak kadal = tobil
anak keuyeup = bonceret
anak kuda = belo
anak kukupu = hileud
anak lauk = burayak
anak lele = nanahaon
anak lubang = leungli
anak maung = juag
anak monyet = begog
anak munding = eneng
anak reungit = utek-utek
anak sapi = pedet

2) Sora Sasatoan

anjing = ngagog, nyunginggung, babaung
bagong = sesegrog
domba/embe = ngaberele
entog/meri = ngwekwek
gagak = ngelak
hayam = kongkorongok(jalu), kokotak (bikang)
kuda = nghiem
manuk = ricit
maung = ngagerem, ngagaur
reungit = ngahieng
tikukur/titiran = ngantuk

3) Pakarang Sasatoan

Badak = cula
bagong = sihung
banteng = tanduk
buaa = buntut
embe/domba = tanduk
gajah = gading, tulale
hayam jago = siih
kalajengking = panyeureud
kamarang = panyereud
kapiting = panyapit
landak = cucuk
lele = pamatl
maung = kuku jeng siung
munding = tanduk
nyiruan = panyeureud
oray = peurah
sapi = tanduk
singa = kuku jeng siung
tawon/engagang = penyeureud
ucing = kuku
uncal = tanduk

4) Kekembangan

bako = bosongot
bolang = ancal
cabe = bolotot
cau = jantung
cengek = mencenges
cikur = jelenggut
eurih = ancul
gedang = ingawang
genjer = gelenye
hui = bubuay
jaat = jalingger
jambe = mayang
jambu aer = lenyap
jambu batu = karuku
jengkol = merekenyenyen
jeruk = angkrik
kaso = curiwis
koneng = badul
kudu = olohok
laja = jamotrot
limus = seleksek
lopang = cacas
peutuy = pendul
sampeu = dingdet
terong = moncorong
tieu = badaus
waluh = alewoh

5) Ngaran Kandang

hayam/ domba / = paraje
japati = pagupon
kuda = istal/ gedongan
tempat lauk = buleg
maung (sato galak) = karangkeng / garagol
munding = karapyak
manuk = kurung

6) Tukang / patukangan

anjun = tukang nyieun parabot tina taneuh
bujangga = tukang nyien/nulis cerita
candoli = tukang ngajaga pabeasan dina hajat
gending = tukang nyieun parabot tina kuningan
kabayan = tukang dititah kaditu kadieu
kamasan = tukang nyieun perhiasan tina emas
kuncen = tukang ngurus kuburan
legig = tukang ngasruk dina pamoroan
malim = tukang meruhkeun sato galak
maranggi = tukang nyieun sarangka keris
nyarawedi = tukang ngagosok permata
pakacar = tukang ngaldenan/bubujang
paledang = tukang nyieun parabot tina tembaga
palika = tukang teuleum
pamatang = tukang moro nggunakan tumbak
pamayang = tukang ngala lauk di laut
panday = tukang nyieun parabot tina beusi
panerasan =tukang nyadap
paninggaran = tukang moro nggunakeun bedil
sarati =tukang ngusir/meruhkeun gajah

7) Parabot / Pakakas

arit = paragi ngala jukut / pare
asetik = paragi ngasek
ancun = paragi ngakut es kacang
belincong = paragi nugar
beliung = pakakas anu bisa dijieun patik / rimbas
bandring = paragi meledogeun batu
bedog = paragi ngadek
cengkrang = paragi nyacar
dekol = paragi ngadek tur bisa dapake nakol
etem = paragi ngala pare
gacok = paragi nugar
gaet = paragi ngait nu beurat tur digagangan
gegendir = paragi neunggeul nu beurat
gubang = sepertibedog tapi panjang
gondewa = paragi mentang jamparing
jara = paragi ngaliangan awi
jamparing = panah
kikir = paragi ngasah ragaji
kored = paragi miceun jujukutan
kujang = pakarang urang sunda baheula
parang = paranti ngababat jukut dina geleng
sumpit = paranti ngala lauk dijieunna tina tamiang
sundung = paragi ngawadahan jukut

8) Ngaran wanci

janari leutik = tabuh 01.00 - 03.00
janari gede = tabuh 03.00 - 04.30
balebat = tabuh 04.30
carancang tihang = tabuh 04.30 - 05.00
rebun - rebun = tabuh 05.00 - 06.00
haneut moyan = tabuh 07.00 - 08.00
pacar sawed = tabuh 09.00 - 10.00
ramangsang = tabuh 11.00
manceran = tabuh 12.00
lingsir ngulon = tabuh 13.00
panon poe satangtung = tabuh 15.00
tunggang gunung = tabuh 16.00 - 17.00
sariak layung = tabuh 17.00 - 17.30
harieum beungeut = tabuh 18.00 - 19.00
sareureuh budak = tabuh 19.00
sareureuh kolot = tabuh 21.00
teungah peting = tabuh 24.00

a) waktu sejena
sakdet netra = (sakedep netra), kedet=kiceup, nya eta nuduhkeun waktu anu sakeudeung pisan
sakiilat = waktu anu sakeudeung pisan
sapangnyepuhan = nuduhkeun waktu anu teu sabaraha lilana kira-kira sarua lilana jeung anu keur nyepah
sapangejoan = waktu anu rada lila salila anu keur ngejo (nyangu)
samur jagong = kira - kira tilu bulan setengah
sataun landung = satuan leuwih
sawinsu = delapan tahun
seabad = seratus tahun

b) waktu sejena
poe ieu = ayeuna
poe an geus kaliwat = kamari
poe sanggeus kamari = mangkukna
poe anu bakal datang = isukan
sapoe sanggeus isukan = pageto
waktu nu cikeneh karandapan = bieu
waktu nu rada lila kaliwat= tadi
waktu nu lila kaliwat = bareto
waktu beh ditueun bareto = bahela
waktu nu sakeudeung dei bakal karandapan = engke
waktu nu bakal datang = isuk, jaga, isuk jaganing pageto

9) ngaran - ngaran usum

a) Nu Patali Jeung kaayaan Alam
usum katiga = usum halodo
usum mamareng = usum mimiti rek ngijih
usum dangdarat = usum panyelang antara halodo jeing ngijih
usum ngijih = usum hujan
usum barat = usum gede angin (nu jolna ti kulon)
usum selatan = usum loba angin nu jona ti kidul
b) Nu Patali jeung Kaayaan Masyarakat
usum pagebug = usum loba nu gering/penyakit
usum sasalad = usum loba penyakit bari tapa
usum patepok = usum loba nu kawin
usum tigeret = usum kurang dahareun
usum paceklik = uaum kekurangan pare/dahareun
c) Nu Patali Jeung kaayaan Tatanrn
1. Tatanen di sawah
usum nyambut = usum miteumbeyan ngagarap sawah
usum morekat = usum nyawah leutik
usum tandur = usum melakeun binih pare di sawah
usum ngarambet = mangsa patani miceunan jukut nu jaradi di antara tangkal pare
usum celutu = mangsa pare geus mimiti cul cel aya buahan
usum beukah = mangsa pare geus loba buahna nu barijil
usum rampak = mangsa pare geus rata/papak beukah
usum panen = mangsa dibuat, ngala pare
usum jami = sabada panen
2. Tatanen di Huma
Usum nyacar = usum nyacar leuweung pikeun pihumaeun
usum ngahuru = meleum kai jeung kakayon nu geus garing benang nyacar
usum ngaduruk = meresihan serta ngaduruk kai nu can ka beuleum waktu ngahuru
usum ngaseuk = melak pare ku cara nyoceng-nyocengkeun kai meunang nyeukeutan tuntungna
usum ngored/ngoyos = meresihan jukut nu jaradi diantara luwukan pare make parabot etem ngetem
usum ngunjal = mawaan pare ti huma ka imah

10) Pranata Mangsa

Nu dimaksud pranata mangsa nya eta perelean ngaran usum dina jero satuan
a. Kasa (kahiji), ti tanggal 22/23 Juni - 2/3 Agustus = ususm mimiti melak palawija
b. karo (Kadua), ti tanggal 2/3 Agistus - 25/26 Agustus = usum randu pucukan; melak palawija kadua
c. katiga (Katilu), ti tanggal 25/26 Agustus - 18/19 September = usum beubeutian sirungan; panen palawija
d. Kapat (Kaopat),, ti tanggal 18/19 september - 13/14 oktober = ususm sumur sara'at; randu pentilan, usum melak cau
e. Kalima (kalima), ti tanggal 18/19 Oktober - 9/10 Nopember = Usum turun hujan; asem pucukan; koneng ngadaun ngora
f. Kanem (Kagenep), ti tanggal 9/10 Nopember - 22/23 Desember = usum bubuahan mimiti karolot,usum ngagarap sawah
g. Kapitu (Katujuh), ti tanggal 22/23 Desember - 3/4 Pebruari = usum caah jeng gede angin; usum tandur
h. kawolu (Kadalapan), ti tanggal 3/4 Pebruari - 1/2 Maret = usum pare reureuh; loba hileud, jsb
i. Kasanga (Kasalapan), ti tanggal 1/2 Maret - 26/27 Maret = usum pare rampak, turaes ngear
j. Kasadasa (Kasapuluh), ti tanggal 26/27 Maret - 19/20 April = usum pare beuneur hejo; manuk-manuk nyarayang; usum palawija di tanah darat
k. Desta (Kasabelas), ti tanggal 19/20 April - 12/13 Mei = aya keneh waktu keur malawija; manuk - manuk maraban anakna
l. Sada (Kaduabelas), ti tanggal 12/13 mei - 22/23 Juni = usum rumpak jami' isuk-isuk tiris

11) Ngaran Wangunan

Balandongan = adegan pikeun narima semah (ruang tamu)
Bale = adegan wawangunan (ruang tamu)
Bale Desa = kantor pamong desa
Bale kota = kantor wali kota
Bale Watangan = pengadilan
Bedeng = imah dipetak-petak
leuit = wangunan paranti neundeun pare
lio = wangunan patanti nyimpen bata/kenteng

No comments:

Post a Comment

Babaturan